Dev projelere ÇED muafiyeti getiren yönetmelik maddesi Danıştay tarafından defalarca iptal edilince Çevre Bakanlığı çareyi yasa çıkarmakta buldu.

Çevre etki değerlendirmesinden muaf tutulmaya çalışılan dev yatırımlar için yasal kılıf geliyor.

Sosyal sigortalar kanun değişikliği adı altında torba yasa ile geçirilmeye çalışılan düzenleme ile dev inşaat projelerinin ÇED kapsamı dışında bırakılması amaçlanıyor.

3. Boğaz Köprüsü, 3. Havalimanı, Akkuyu nükleer santralleri gibi dev yatırımları Çevresel Etki Değerlendirme (ÇED) sürecinden muaf tutan yönetmelik maddesi, çevrecilerin açtığı dava sonucunda Danıştay 14. Dairesi tarafından iptal edilmişti.

Bu davalar sonrasında önce Akkuyu Nükleer Santrali sonra da 3. Havalimanı projesi ÇED kapsamına alındı. Ancak, Üçüncü Köprü gibi diğer dev projelere ÇED muafiyeti uygulanması isteniyor. ÇED muafiyeti getiren yönetmelikler Danıştay tarafından iptal edilince Çevre Bakanlığı çareyi muafiyeti yasalaştırmakta buldu.

Danıştay’ı by-pass etme yasası

Ardı ardına gelen Danıştay iptallerine karşı hükümet bir formül geliştirdi ve geçici 3. Madde’nin artık yasalaşması için harekete geçti.

24 Nisan’da TBMM’ye Başbakan Recep Tayyip Erdoğan imzasıyla gönderilen Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Tasarısı adı altındaki torba yasaya, Çevre Kanunu’nda yer almak üzere bir madde ekledi:

“23/6/1997 tarihinden önce yatırım programına alınmış olup, bu maddenin yürürlüğe girdiği tarih itibariyle planlama aşaması geçmiş olan veya ihalesi yapılmış olan veya üretim veya işletmeye başlamış olan projeler ile bunların gerçekleştirilmesi için zorunlu olan yapı ve tesisler ÇED kapsamı dışındadır.”

ÇED Yönetmeliğinin Tarihsel Seyri

Çevre örgütleri uzun yıllardır ÇED Yönetmeliği’nin geçici 3. maddesi için hukuk mücadelesi içinde. 1993 yılında yürürlüğe giren ilk ÇED Yönetmeliğinden beri bütün Yönetmeliklerde yer alan ve kapsam dışı projeleri düzenleyen bu hüküm Danıştay’dan 4 kere döndü.

Hükümet, 2008’de ÇED Yönetmeliğinde değişikliğe gitti ve geçici üçüncü madde ile 1993’ten önce yatırım kararı alınmış projelere ÇED muafiyeti getirdi. Açılan davada Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu, yürütmeyi durdurma kararı verdi. Dönemin Çevre ve Orman Bakanlığı ise 2011 yılında Resmi Gazete’de yayımladığı yeni yönetmelik değişikliği ile yürütmesi durdurulan geçici üçüncü maddenin hükümlerini değiştirdi. Termik santrallerin de arasında bulunduğu bazı yatırımlar için 2013 ve 2015’e kadar başlarsa ÇED’den muaftır hükmü getirildi.

Projeler ÇED’den kaçırıldı

Ekoloji Kolektifi Derneği bunun üzerine yine Danıştay’a gitti. Danıştay 14. Dairesi, genelge ve yönetmeliklerle ÇED raporu almadan inşa edilmesi mümkün kılınan önemli projeler için ÇED sürecinin gerekli olduğuna karar verdi. Ancak Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, 5 Nisan 2013’te Resmi Gazete’de yayımlanan yeni geçici 3. madde ile bu projeler için yeniden ÇED muafiyeti getirdi.

Bakanlık, termik santraller, havaalanları, demiryolları, otoyol ve otobanlar, üçüncü köprü, Ilısu Barajı gibi pek çok projenin ÇED raporu olmadan yapılmasının önünü açtı. Çevreciler yönetmelik değişikliğine aynı gün iki iptal davası açtı. Çevre Mühendisleri Odası ve Ekoloji Kolektifi adına açılan davalarda yönetmeliğin iptali istendi. Bunun üzerine söz konusu Yasa şimdi Çevre Komisyonu önüne gelmiş durumda. ÇED süreci, halkın çevresel konularda tam ve doğru bilgi aldığı, yatırım kararlarıyla ilgili sözünü söyleyebildiği bir zemin. Bu zeminin kaybedilmesi demek, pek çok önemli yatırımla ilgili ortaya çıkacak çevresel risklere karşı ve iş güvenliği, sağlığı sorunlarına da önlem alınmamasına yol açacak.

Muhalif gazete