Türkiye’nin ilk proton hızlandırıcı tesisini Başbakanlık Toplu Konut İdaresi (TOKİ) yapacak. TOKİ 18 Eylül’de ihaleye çıkıyor. Tesiste hem üretim hem de deneyler yapılacak ANKARA /İSTANBUL – Türkiye?nin ilk Proton Hızlandırıcısı Tesisi?nin inşaatı başlıyor. Tesiste İsviçre?deki ünlü CERN laboratuvarlarında yapılan araştırmaların benzerleri yürütülecek. İnşaatı TOKİ (Başbakanlık Toplu Konut İdaresi) yapacak.

TOKİ, Türkiye Atom Enerjisi Kurumu?nun (TAEK) Proton Hızlandırıcı Tesisi için 18 Eylül?de teklifleri alacak.
Tesiste ve labarotuvarlarda kullanılacak makineler 11.6 milyon avroya ihale edildi. Bunlar 2010 yılından itibaren Türkiye?ye sevk edilecek. Ankara?daki Sarayköy Nükleer Araştırma ve Eğitim Merkezi?nde kurulacak tesisin iki yıl içinde faaliyete geçmesi hedefleniyor.

İki yıl içinde faaliyete geçecek
Tesis iki yıl içinde faaliyete geçtiğinde iki önemli gelişme yaşanacak:

1) Kanser ve kalp hastalıkları başta birçok hastalığın teşhisinde kullanılan ?izotop?lar artık yurtiçinde üretilecek. Halen hastanelerde kullanılan bu izotopların tamamı yurtdışından ithal ediliyor.

2) Türk araştırmacılar Proton Hızlandırıcısı Tesisi?nde İsviçre?deki CERN?de benzer araştırmalar yürütebilecek. Türkiye parçacık fiziği alanında ilerleyecek.

Proton tepkimesi
Atom çekirdeğinin içindeki bir parçacık olan proton, vakum altında hızlandırıp hedef malzemeye çarptırıldığında birtakım tepkimeler oluyor. Söz konusu ?tepkimeler? ve ürünleri sağlıktan enerjiye çevreden endüstriye pek çok alanda kullanılıyor.
TAEK?in Proton Hızlandırıcısı Tesisi?yle ilgili sözleşme, Belçikalı Ion Applications (IBA) firmasıyla imzalanmıştı. Proton Hızlandırıcısı Tesisi, 3 bin metrekare kapalı alana sahip olacak. Tesiste, atık odası, siklotron odası, teknik odalar, araştırma odaları ve laboratuvarlar bulunacak.
Proton hızlandırıcısı dört demet hattan oluşacak. Bu demet hatlarından üçünde radyoizotop üretimi yapılacak. Dördüncüsünde araştırma faaliyetleri yürütülecek.
Hızlandırıcı tesisinde öncelikle, halen kanser teşhisi ve kardiyolojik uygulamalar dahil değişik tıbbi uygulamalarda kullanılan iyot-123, flor-18 (FDG), indiyum-111, galyum-67, talyum-201 radyo izotopları üretilecek. İlk aşamada teşhis sonra tedavi amaçlı izotoplar üretilecek. AB mevzuatına uygun kurulacak tesisten, ileri dönemlerde ihracat da planlanıyor.

Prof. Dr. Engin Arık?ın rüyası
Parçacık fiziği ve proton hızlandırıcı deyince akla gelen ilk örnek, İsviçre Fransa arasındaki kurulan CERN (Conseil Europèen pour la Recherche Nuclèaire). CERN dünyanın en büyük parçacık fiziği laboratuvarı. 1954 yılında 12 ülkenin katılımıyla kuruldu. 20 asil, sekiz de gözlemci üyesi var. Türkiye, 1956?dan beri gözlemci üye.
CERN temel bilimlerin teknolojiye dönüşmesinin peşinde süreklediği kalkınmanın açık bir ispatı. Örneğin internet 1990?da CERN?deki fizikçiler arasındaki ?haberleşme ihtiyacı?ndan doğdu! CERN, Avrupa?nın fizik alanında Amerika ve Rusya ile yarışa girmesini sağladı.
2007?de düşen Atlasjet uçağında beş çalışma arkadaşıyla birlikte ölen Prof. Dr. Engin Arık CERN?de iki gözlemci Türk ekibinden birinin başındaydı. Türkiye?nin proton hızlandırıcısı tesislerine kavuşması Arık?ın rüyasıydı. Arık, ?Bulgaristan 1999?da CERN?e katıldı. Neden bir Avrupa ülkesi olarak Türkiye, CERN?e üye değil? Türkiye atılım yapsa 15 yılda bilim ve teknoloji ülkesi olur? diyordu.

(aa, Radikal)