Irak pazarının kapanması ve yem fiyatlarının artması nedeniyle yumurta üreticileri atıl kapasiteyle çalışıyor. Satışlar ise maliyetin 20 kuruş altında. Yum-Bir Başkanı Afyon: “Patates soğan gibi olsaydı şimdi yer gök yumurta olurdu.”

 

Fotoğraf: HAKEEM MAAROF via REUTERS

 

 

Birgün’den Havva Gümüşkaya’nın haberine göre ekonomik kriz hemen hemen her sektörü etkilemeye devam ediyor. Dolar kurundaki artış nedeniyle girdi fiyatlarındaki yükseliş, üreticiyi zor duruma soktu. Maliyetin altında yumurta satan üretici, yem fiyatlarındaki yükseliş nedeniyle atıl kapasitede çalışıyor.

Yüksek yem fiyatlarına bir de ihracatta yaşanan sıkıntılar eklenince yumurta üretimi yavaşladı. Irak’ın yumurta ithalatına getirdiği yasak ihracatı önemli ölçüde etkilemeye devam ediyor. 2020 yılına kadar yumurta ihracatında liderliği koruyan ancak 2020 yılında beşinci sıraya gerileyen Irak’ta yumurta ihracatı bitme noktasına geldi. Irak’tan sonra Suudi Arabistan’da Türkiye’den yumurta ithalatını yasakladı. İhracat sorunları ve yüksek yem fiyatları 2020 yılında sektörün büyümesinin önündeki en büyük engel oldu. Öyle ki yüksek yem fiyatları 2020’nin son aylarına doğru yumurtanın raf fiyatlarının önemli ölçüde artmasına yol açmıştı.

 

Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü(FAO) verilerine göre dünya tavuk yumurtası üretimi 2019 yılında 82 milyon tona ulaştı. Bu üretimin yüzde 43’ü ise Çin’de gerçekleştirilirken Türkiye ise yüzde 1,5’lik pay ile dünya tavuk yumurtası üretiminde dokuzuncu sırada yer aldı.

 

 

ÜRETİM DÜŞTÜ

 

 

Ülke genelinde bin 250 civarı firma tarafından 3 bin 400 kümeste yumurta üretimi yapılıyor. Toplam hayvan varlığı ise 115 milyon civarında. Türkiye İstatistik Kurumu’nun dün açıkladığı mayıs ayı kümes hayvancılığı istatistiklerinde yer alan bilgilere göre yumurta üretiminde yüzde 3,6’lik bir azalış meydana geldi. Ülke genelinde ocak-mayıs döneminde 8,7 milyar adet tavuk yumurtası üretildi. Yumurta Üreticileri Merkez Birliği (Yum-Bir) Başkanı İbrahim Afyon da yumurta üretiminin son iki yıldır düştüğüne dikkat çekti. 2019 yılında 22 milyar taneyi bulan yıllık yumurta üretimi geçen yıl 19 milyar adete geriledi. Bu gerilemenin en büyük nedeni ise yüksek maliyetler. Hayvanlarını gençleştiremeyen üreticiler atıl kapasite ile çalışmaya başlıyor. Üretim kapasitesinin yüzde 20 civarında düştüğü tahmin ediliyor.

 

 

HAYVAN VARLIKLARI AZALDI

 

 

İki yıllık ortalamada zarar ettiklerini anlatan Afyon, “Bizim krizimiz maliyetlerimizle alakalı. Yumurta fiyatlarının enflasyonu arttığı düşüncesiyle devlet marketler aracılığıyla yumurta fiyatlarına baskı yapmaya başladı. Marketlerin kâr hırsı da üreticinin sırtına bindi. Şu an işletmelerimizin içi boş en ufak bir dalgalanmada dökülmeler baş gösteriyor” dedi.
Borcu olamayan üreticinin neredeyse olmadığını söyleyen Afyon, “İki sene önce kredi borcu olmayan, deposunda ham maddesi ve yemi olan, hayvan kapasitesi full çalışan işletmeler, bugün hayvan varlığını azalttı. Ham madde stoğunu eritti” şeklinde konuştu.

 

 

MALİYETİN ALTINDA

 

 

Yumurta üreticisinin temel talebi bir adet yumurta ile 200 gram yem alabilmek. Ancak bugünlerde üretici nerdeyse maliyetin 20 kuruş altına yumurta satabiliyor. Yumurtada satış fiyatlarının 40-42 kuruşa kadar gerilediğini belirten Afyon, “Bugün yem fiyatının 3 bin 600 lira olduğu düşünülürse bir yumurta 63 kuruşa üretilebiliyor. Üretici, yumurtayı 40 kuruşa ambalajsız ve açık bir şekilde piyasaya satıyor. 69 kuruş civarında da marketlerde satılıyor. 69 kuruşa vatandaş yiyor ama üreticinin cebinden yiyor” ifadelerini kullandı.

Yumurta üretiminin ana girdisi mısır ve soya fasulyesi. Birçok üretici kendi yemini üretiyor ancak sektörün büyük çoğunluğu dışa bağımlı. İthal girdiler nedeniyle de dövize endeksli. Maliyetlerin sürekli yukarı yönlü olduğunu belirten Afyon, “Döviz yükseldikçe maliyetimiz artar, düştükçe de arttığı yerde kalır. Azalmaz” şeklinde ifade etti.

Salgın döneminde işletmelerin destekten yoksun olduğunu belirten Afyon, alınan 2 aylık desteğin sadece bir aylık maliyetlerin yüzde 20’sini karşıladığına dikkat çekti: “10 zarar edeceğimize 9 zarar ettik. Yumurta, patates soğan gibi bir ürün olsaydı şu an yer gök yumurta olurdu. Ama yumurta saklanabilen bir ürün değil. Üretici maliyetini kurtaramadığı yumurtayı çöpe atmak yerine maliyetin altında satmak zorunda kalıyor.

Sektörün planlamaya ihtiyacı olduğunu vurgulan Afyon, “Bizim üretim planlamamızın, halkın tüketimine göre dizayn edilmediği sürece bir dönem üretici batar bir dönem tüketici pahalı yumurta yer. Tüketicinin çok ucuz ve çok pahalı aldığı yumurtaların ortalamasını alınırsa bu yumurta üretim ortalamasıdır” dedi. Afyon, maliyetlerdeki artışın önüne geçilmesi için Tarım Bakanlığı ve TMO’dan haber beklediklerini belirtti.