Yüzyıllık yalnızlık 5 Mayıs 1960 – 12 Mart 1971
31 Ocak 2019 08:00

5 Mayıs 1960 555 K Olayları

Mustafa MERSİNOĞLU H&H YORUM

Adını 5. ayın 5. günü saat 5`te Kızılay’da gerçekleşmesinden alan eylem cumhuriyet tarihinin ilk “sivil itaatsizlik” eylemi olarak da anılır.

21 Mayıs 1960 Ankara’da Harp Okulu DP aleyhine Yürüyüşü.

27 Mayıs 1960 Devrimi
Türk Silahlı Kuvvetleri DP iktidarını devirerek, yönetimi fiilen eline aldı. Celal Bayar, Adnan Menderes ve DP ileri gelenleri tutuklandılar. Halk bu olayı sevinçle karşıladı. Orduya sevgi tezahüratlarında bulunuldu. Cemal Gürsel Devlet Başkanlığına getirildi.
30 Mayıs 1960-5 Ocak 1961 I. Cemal Gürsel Hükümeti
2 Haziran 1960

10 Haziran 1960 ‘da 28 Nisan olayının kurbanları Turan Emeksiz ve İstanbul Lisesi öğrencisi Nedim Özpolat, 27 Mayıs’ta ölen Harp Okulu öğrencisi Teğmen Ali İhsan Kalmaz, Ersan Özey ve Sökmen Gültekin’in naaşları Anıtkabir’deki “Hürriyet Şehitliği”ne naklediler.

24 Haziran 1960 İsmail Hakkı Tonguç öldü.(1893 – 24 Haziran 1960), eğitimbilimci, köy enstitülerinin mimarı ve dönemin İlköğretim Genel Müdürü.

14 Ekim 1960 Yassıada Yargılamaları başladı
DP’li yöneticilerin yargılandığı Yassıada mahkemesi başladı. Bu mahkemeler 203 celse sürmüş olup, 529 sanık, 1063 tanık dinlenmiştir. 15 kişi ölüm cezası, 31 kişi müebbet hapis, 418 kişi muhtelif cezalar almış, 123 kişi ise beraat etmiştir. MBK, 15 ölüm cezasından 4’ünü onaylamamış, Celal Bayar’ın cezası yaşından dolayı hapse çevrılmiş, Adnan Menderes, Hasan Polatkan ve Fatin Rüştü Zorlu’nun idamları ise onaylamıştır.
19 Ekim 1960 tarihli Yassıada duruşmasının ikinci celsesinde, sanıklara altında Müsteşar Korgeneral Behçet Türkmen’in imzasının bulunduğu ve 6-7 Eylül olaylarının tertip olduğunu doğrulayan bir Milli Emniyet raporu okundu. Rapora karşı ne diyeceği sorulan Adnan Menderes şunları söyledi: “Milli Emniyet raporlarına fazla önem vermemek lâzımdır. Bu raporu tanzim eden Milli Emniyet müfettişi, 7 Eylül’e kadar hiçbir şeyden haberdar değildir. Fakat hadiseler olup bittikten sonra 7 Eylül’de sağdan soldan derlediği haberlerle böyle bir rapor yazıyor.”(Yassıada tutanaklarına dayanarak nakleden: Hulusi Dosdoğru, “6-7 Eylül Olayları” s.124)
28 Ekim 1960 Milli Birlik Komitesi 147’ler olayı, 27 Mayıs 1960 askerî darbesinin ardından kurulan askerî yönetimin 147 öğretim üyesini üniversitelerden ihraç etme kararıdır. Görevine son verilenler arasında Emin Bilgiç, Ali Fuat Başgil, Sabahattin Eyüboğlu, Yavuz Abadan, Nusret Hızır, Tarık Zafer Tunaya, Minâ Urgan, Haldun Taner de vardı. Genelde bu tasfiyeler üniversite içinden gelen ihbarlara dayanıyordu. Tasfiyelerin yanında ayrıca, Oya Sencer, İdris Küçükömer ve Sencer Divitçioğlu’nun profesörlükleri reddedildi. Kararı protesto etmek için Fikret Narter (İTÜ), Sıddık Sami Onar (İstanbul Üniversitesi), Suut Kemal Yetkin (Ankara Üniversitesi) ve Turhan Feyzioğlu (ODTÜ) gibi rektör ve birçok öğretim üyesi görevinden istifa etti. 1962 yılında çıkarılan yasayla öğretim üyelerine geri dönüş hakkı tanındı.
Haldun Taner, Dostoyevski’nin aynı adlı tamamlanmamış öyküsünden esinlenerek, 147’lerin görevden alınışıyla ilgili “Timsah” adlı oyunu yazdı. O dönem gazete yazılarında 147’lere destek vermiş olan Taner, “Timsah”la görevden alınan öğretim üyelerine destek olmayı ve onlara moral vermeyi amaçladı. Oyun 2008’de yazarın eşi Demet Taner ile Selçuk Erez’in çabasıyla Haldun Taner’in Timsahı adıyla kitap olarak basıldı.