Probiyotikler ve ticari kaygılar

Probiyotikler ve ticari kaygılar
26 Ekim 2018 09:12

Oda TV de daha önce de bu konuda yazıları çıkmış olan İç hastalıkları ve Gastroenteroloji Uzmanı Dr. Atilla Bektaş probiyotiklere artan ilgi nedeniyle kamuoyunu kısaca bilgilendirmenin önemine işaret ettiği röportajında önemli konulara değindi.

 

 

H&H RÖPORTAJ / Dr. Semih DİKKATLİ

 

 

Soru: Bu günlerde, probiyotiklerin depresyon tedavisinden, vücutta göbek çevresindeki yağın eritilmesine hatta kansere kadar pek çok şeye iyi geldiğinden bahsediliyor ve mucize bir ürün olarak tanıtılıyor. Probitotik nedir ve gerçekten probiyotikler bu insanların söylediği gibi her derde deva mı?

 
A.B.: Dünya Sağlık Örgütü (WHO) probiyotikleri, yeterli miktarda alındıklarında insan sağlığı üzerinde faydalı etkiler gösteren canlı mikroorganizmalar (bakteri, maya) olarak tanımlamaktadır. Probiyotikler yoğurt, kefir, turşu, boza gibi bazı gıdaları tüketerek vücuda alınabilir. Eczanelerde kapsül, damla, şase şeklinde satılmaktadır.

 
Peki, gerçekten durum anlatıldığı gibi midir?

 
Bilimsel araştırmalar, probiyotiklerin birçok hastalığın tedavisine fayda sağladıklarını göstermektedir. Probiyotikler özellikle, çocukluklarda virüse bağlı ishallerde, antibiyotik kullanımı sonucu gelişen ishallerde, Clostridium difficile bakterisine bağlı ishallerde ve seyahat sırasında ev ortamı dışında hazırlanmış gıdaların tüketimi sonucunda görülen ishallerin tedavisinde yüksek oranda fayda sağladığı kanıtlanmıştır.
Probiyotik tüketimi bazı alerjik rahatsızlıklar ve huzursuz bağırsak sendromu gibi sindirim şikâyetlerinde de fayda sağlamaktadır.
Bunun dışında probiyotik kullanımının, bazı sağlık sorunlarının tedavisine katkı sağladığı iddia edilse de, bu konuda kuvvetli bir kanıt gösterilememektedir. Ayrıca probiyotikler her kişinin bağırsağındaki bakteri yapısının birbirinden farklı olması nedeniyle, her bireyde başarılı olmayabilir.

 
Piyasada bulunan bütün probiyotikler aynı değildir, çok sayıda farklı probiyotik suş olup bunlar farklı etkilere sahiptir. Örneğin kimi ishal üzerinde etkili iken, kimi gaz, şişkinlik ve kabızlıkta fayda sağlar. Tedavide ilaç ya da tıbbi yöntemlerle birlikte doktor kontrolünde kullanılmalıdır.

 

Soru: Madem durum bu, milyarlarca dolarlık probiyotik pazarını nasıl açıklayacaksınız?

 

A.B.: Dünyada 42 milyar dolarlık bir probiyotik pazarı vardır. Yakın zamanda Akademik tıp dergisi JAMA’da ve American J. Gastroenterol Dergisinin Nisan 2018 sayısında çıkan derlemede; yapılan bilimsel araştırmalarda, probiyotiklerin ilaç olmadığı ve ishal gibi durumlar dışında rutin olarak kullanılmasını önerecek yeterli kanıt bulunmadığı vurgulanmıştır.

 
Probiyotiklerin kullanım alanları ve faydaları için yapılmış olan klinik çalışmaların ’’ az sayıda düşük kalitede’’ olduğu ve benzer sonuçlar içermediği belirtilmiştir.

 
Kopenhag Üniversitesi’nde yapılan bir çalışmada probiyotik gıdaların bağırsak mikrobiyotasına iddia edildiği kadar fayda sağlamadığı gösterilmiştir. Bu araştırmada, sağlıklı yetişkin kişilerin probiyotik ürünleri kullanmaları ‘‘boş yere para harcama’’ olarak değerlendirilmektedir. Ayrıca bazı ‘’bestseller kitaplar’’ ve probiyotiklerle tedavi hikâyeleri bu piyasanın oluşmasına katkı sağlamaktadır.

 

Probiyotikler, henüz kullanım kılavuzlarında spesifik hastalıklar için önerilmeyip, gıda takviyesi olarak kabul edilmektedirler. Bugün için sindirim sistemi sağlığı yerinde olanların fazladan bu takviyeleri kullanmasının sağlıklı olacağını gösteren bir kanıt yoktur. Ayrıca piyasada faz 3 çalışması bitmiş ve ilaç ruhsatı almış herhangi bir probiyotik preparatı yoktur. İleride hastalıkların önlenmesi ve tedavisinde uygun probiyotik kullanımı için daha yüksek kanıt düzeyine sahip klinik araştırma sonuçlarına ihtiyaç vardır.

 

Soru: Peki, bu durumda birçok kişinin ve firmanın yaptıkları halkı yanlış bilgilendirme, hatta yalan söylemek olmuyor mu?

 
A.B.: Buna ben direk cevap vermeyeyim isterseniz. Cevabı https://www.nytimes.com/2010/12/16/business/16yogurt.html
sayfasındaki makalede bulabilirsiniz.

 
Dünyaca ünlü bir yoğurt firması Amerka Bileşik Devletlerin’deki satış reklamlarında probiyotik taşıyan ürünlerinin nezle ve gribe iyi geldiğini belirtmiştir. Ancak bu konuda ilgili yeterli bilimsel kanıt olmadığından, firma tüketiciyi yanılttığı gerekçesiyle, ciddi para cezasıyla ödemek zorunda kalmıştır.
Geçtiğimiz günlerde ülkemizdeki bir büyük gazetede hangi probiyotik nezle ve gribe iyi gelir başlıklı bir yazı okuyunca kendimi bu konuda açıklama yapmak ihtiyacında hissettim.

 
Maalesef ülkemizde sağlık konusunda yapılan bazı sorumsuz açıklamalar, yanlış yönlendirmelere neden olmakta, tüketiciyi ve hasta tercihlerini olumsuz yönde etkilemektedir. Kişilerin şifa yerine zarar görmesi söz konusu olabilmektedir.

 

Soru: Bundan sonrası içinde kamuoyunu bilgilendirme çabalarınızın sürmesi dileklerimle size ve çalışma arkadaşlarınıza başarılar dilerim.

 

A.B.: Probiyotikler tabiki belli ölçüde insan sağlığına faydalıdır, ancak onları ”zoraki kahraman” yapıp mucizeler beklenmemelidir. Hastanın doğru bilgilendirilmesi bir hekimin sorumluluğudur ve bizler kamuoyunun genel menfaatini düşünerek sorumlulukla davranmaya devam edeceğiz.
Bu konuda bizlere sayfalarınız açtığınız için sizlere çok teşekkür ederim.
Saygılar…

 

 

Dr. Semih DİKKATLİ Twitter