Ankara’daki yarışta projeler değil “projelerin finansmanı” konuşuluyor. Kısaca Haseki Modeli Belediyecilik diye anlatılan yöntem; belediye yatırımlarının belediye bütçesiyle değil bağış ve hibelerle gerçekleştirilmesi. Şimdi soruyoruz, bu bağış ve hibeler hangi gerekçeyle alınıyor ve büyüklüğü neden belediye bütçesi kadar, bunun karşılığında vatandaşın cebinden ne çıkıyor?
Ali Necati Koçak* / Gazete Duvar
31 Mart 2019 yerel seçimlerine artık günler kaldı. Herkesin gözü doğal olarak İstanbul ve Ankara’nın seçim sonuçlarında. Bu iki ilin durumu yerel seçimlerin sonucunu olduğu kadar hükümetin durumunu, ülkemizin bekasını, patlıcanın ve soğanın geleceğini de etkileyecek.

Kendi seçim bölgem olması nedeniyle de Ankara’daki yarışı değerlendirmek isterim.

CHP adayı Mansur Yavaş ile AKP adayı Mehmet Özhaseki arasında giderek yükselen gerginlikte bir yarış sahneleniyor. Yarışın başlangıcında Ankara’nın yerlisi, burada üçüncü defa yarışan ve bu nedenle herkesin adını bildiği Mansur Yavaş’ın bu özellikleri nedeniyle yarışa önde başladığı açık. Yapılan anketlerde 4-5 puan geride yarışa başlayan Özhaseki yaptığı açıklamalarda bunu kabul etmişti. Fakat son haftaya girildiğinde artık aradaki farkın kapandığı söyleniyor.

Biz adayları TV ekranlarında ayrı ayrı izleyebildik. Açıkçası yarışın bir proje yarışına sahne olduğunu söylemek mümkün değil. Projenin konuşulmadığı bir noktada daha ilginç bir şey konuşuluyor “projelerin finansmanı”. Bana göre tartışmanın geldiği nokta, tartışmanın kendisinden daha önemli.

 

 

HASEKİ MODELİ İLE BELEDİYE YATIRIMLARININ FİNANSE EDİLMESİ

 

 

Mehmet Özhaseki televizyon konuşmalarında, röportajlarında ve kendi web sitesinde üzerine basarak bir yatırım finansman modelinden bahsediyor: Haseki Modeli Belediyecilik.

Şehircilikle ilgili devasa yatırımların belediye bütçesi kullanılmadan yapılmasının başarılması Haseki Modeli Belediyecilik kavramını ortaya çıkardı. Bu yolla yapılan şehir stadyumu, Yamula barajı, şehir otobüs terminali, olimpik havuzlar, gecekondu önleme ve kentsel dönüşüm modelleri Haseki Modeli Belediyecilik olarak anıldı.

Yani neymiş? Şehre devasa yatırımlar yapacaksın ama bu yatırımlarda belediye bütçesi kullanmayacaksın. Peki ne kullanacaksın? Hangi parayla, daha da önemlisi “kimin parasıyla” bu yatırımları finanse edeceksin? Karşılığında ne vereceksin?

Türkiye’de yerel yönetim birimlerinin gelirleri üç temel kaynağa dayanmaktadır:

1- Yerel yönetimlerin merkezi yönetim bütçe gelirlerinden aldıkları pay.

2380 sayılı Kanuna göre Türkiye genelinde toplanan genel bütçe vergi gelirlerinden belediyelere yüzde 6 oranında pay verilmektedir. Bu paylar Maliye Bakanlığı tarafından İller Bankasına aktarılmakta, İller Bankası da nüfus kriterini esas alarak bu payları belediyelere dağıtmaktadır.

2- Yerel yönetimlere merkezi yönetim tarafından yapılan transferler.

3- Yerel yönetimlerin öz gelirleri.

 

 

Belediyelerin kendi topladıkları vergiler, harçlar, kira gelirleri ve kesilen cezalardan oluşmaktadır. Burada gelirler sayılırken son sırada bağışlar ve yardımlar maddesi yer almaktadır.

2006-2017 yılına ait belediye öz gelir tablosu incelendiğinde bağışlar ve hibeler maddesinin yüzde 1-2 oranında kaldığı görülüyor. Yani özelliği itibariyle bunlar “istisnai” gelirlerdir.

Şimdi tekrar başa dönecek olursak “Haseki Modeli” adı verilen bu gelir sağlama yöntemi aslında belediyelere istisnai olarak verilen bir kalemdir. Ama siz dönüp beş yıllık belediye yönetiminiz sırasında statlar, kültür merkezleri, yüzme havuzları, kreşler, parklar yapacaksınız, belediyenize otobüs, cenaze aracı, binek araçları, dozerler, greyderler, iş makineleri alacaksınız ama tüm bu yatırımlarınız belediyenizin parasıyla değil, müteahhitlerin parasıyla yapılmış olacak.

Şimdi sorumuzu yeniden soruyoruz. Belediye bütçesiyle yapmadığınız yatırımların karşılığında ne veriyorsunuz? Bu bağış ve hibeler ne karşılığında yapılıyor?

 

BAĞIŞ VE HİBELERİN KARŞILIĞI İMAR PLAN DEĞİŞİKLİKLERİ Mİ?

 

Son yıllarda hem AKP belediyelerine hem de diğer belediyelere baktığımızda belediye yatırımlarının belediye bütçesi yerine kişilerden alınan hibe ve bağışlar yöntemiyle finanse edildiğini sıkça görebiliriz. Burada örnek uygulama şöyle gelişiyor:

Beş dönümlük bir arsanız var, emsali 0,5. Yani üzerine (5000×0,5) 2500 metrekare bina yapabiliyorsunuz. Belediyeye imar plan değişikliği talebiyle başvurup emsalin 0,5’den 2-2,5 oranına artırılmasını talep ediyorsunuz. Yani yapacağınız bina artık 2500 metrekareden 10 bin metrekareye çıkıyor. Artış dört misli. Eğer gözde yerlerden birindeyse metrekaresi 10 bin liradan 75 milyon liralık bir rant sağlanıyor. Bu artış karşılığında siz belediyeye 5 milyon liralık bir kültür merkezi yapar hibe ederseniz belediye de size 70 milyon liralık bir rant sağlamış oluyor.

Al gülüm ver gülüm.

Peki bu yasal mı? Bütçe gelirleri içerisinde sayılan ama istisnai olarak uygulanması gereken bir uygulama istisna yerine genel kural haline gelirse bunun ahlaki olduğunu söylemek, yasalara uygun olduğunu söylemek mümkün mü?

 

CHP’Yİ BEKLEYEN TEHLİKE HASEKİ MODELİ

 

Ankara’daki bu tartışmayı ne yazık ki diğer yerlerde de görmek mümkün. Ben Mehmet Özhaseki’nin modelini eleştiriyorum ama endişem Mansur Yavaş bu modele sıcak bakarsa ya da başka CHP belediyeleri, belediye başkanları tarafından uygulanırsa ne olur?

Son yılların genel uygulaması: AKP yaparsa “model” olur, CHP yaparsa “suç” olur.

*Çankaya Belediyesi Meclis Üyesi

 

 

https://www.gazeteduvar.com.tr/forum/2019/03/25/haseki-modeli-belediyecilik-chp-icin-tuzak-mi/