600 yıldan fazla bir geçmişe sahip olan Türkiye Cumhuriyeti topraklarında var olan tarihi çarşıların korunması, o çarşılarda kurulan yönetim şeklinin yapısı ile mümkündür diyen Tığlı, “Tarihi Çarşılar ve bunlara bağlı alanların kullanımı, yönetilmesi, bakım ve onarım işlerinin nasıl yapılacağını belirleyen kendine özel bir kanunu yoktur. 6 Bölüm ve 30 Madde olarak hazırladığım bu kanun teklifi ile birlikte, her dönem varlığını koruması gereken Tarihi Çarşıların bir an önce yapılacak çalışmalar ve oluşturulacak yönetimlerle turizm merkezi haline dönüştürülmesi hedeflenmiştir. Tarihi Çarşıların mekânsal düzenlemesi, çarşı alanlarının planlanması, organize edilmesi, yönetimsel eksikliklerin giderilmesi için yapılması gerekenler ve izlenecek yol ya da yolların neler olduğu ele almıştır. Tarihi çarşıların organları ve bu organlarda görev yapan yönetim ile denetim kurullarının nasıl seçileceğini, görev ve yetkilerinin tanımı, Tarihi Çarşılara kamu yararına çalışan statüsünün verilmesini ve uygulanacak vergi muafiyetleri hakkında ki düzenlemelere yer verilmiştir.” dedi.

 

 

 

Giresun Milletvekili Necati Tığlı, “Bu alanı kapsayan kendine öz bir kanun olmadığı için bu kanun teklifi 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu, 5253 sayılı Dernekler Kanunu ve 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu dikkate alarak hazırlanmıştır. Tarihi Çarşılar için hazırlanan bu kanunun bir an önce yasalaşması ile birlikte, Tarihi Çarşıların korunması, yönetilmesi ve sürdürülebilir olma hali artacaktır. Bu alanı kapsayan kendine öz kanun olmadığı için bir an önce yasalaşmalıdır.” dedi.

 

CHP Giresun Milletvekili Necati Tığlı’nın verdiği Kanun Teklifi Şöyle:

 

TARİHİ ÇARŞILARIN YÖNETİM, KORUMA VE KULLANIMINA İLİŞKİN KANUN TEKLİFİ

BİRİNCİ BÖLÜM

Genel Hükümler

Amaç ve Kapsam, Tanımlar, Kuruluş, Genel Koordinasyon

Amaç ve Kapsam

Madde 1- Bu kanunun amacı; Tarihi Çarşıların yönetimini, korumasını, kuruluşunu, organlarını, görev, yetki ve sorumlulukları ile çalışma usul ve esaslarını düzenlemektir. Bu kanunun amacı; kentlerin, kültürel ve tarihsel mirasları olan sit alanlarındaki tarihi çarşıların korunması, restorasyonu ile bütüncül bir yaklaşımla gelecek kuşaklara aktarılmasını sağlayarak, işlevsel sürdürülebilirlik ekseninde söz konusu yerlerde ticareti teşvik etmek; alan yönetimine dayalı işbirliğini geliştirip, kurumsal yapıyı oluşturmak, uluslararası kültürel miras mevzuatını göz önünde bulundurarak tarihi çarşıların koruma, yönetim ve kullanım esaslarını ortaya koymaktır.

Tanımlar

Madde 2- Bu kanun uygulanmasında;

a) Bakanlık: Kültür ve Turizm Bakanlığını

b) Bakan: Kültür ve Turizm Bakanını

c) Tarihi Çarşı: Geçmişte olduğu gibi bugün de ticari potansiyeli olan il ve ilçelerde, aynı veya farklı yerlerde; kapalı çarşı, han, bedesten, kervansaray, hamam, kale gibi yapıların restore edilerek, çarşı işlevi verilen, üstü kapalı veya açık, bitişik nizam içinde tek veya iki katlı işyerlerinden oluşan, toptan ve perakende satışla ticaret yapmaya elverişli olan işlek tarihi mekânları;

ç) Tarihi Çarşı ile Bütünlük Gösteren Alan: Tarihi çarşıları doğrudan etkileyen etkileşim- geçiş sahaları ile tarihi çarşının tarihsel ve güncel kullanımıyla ilişki kuran alanları;

d) Tarihi Çarşı Yönetimi: Tarihi çarşıların, alan yönetime dayalı, yönetişim ve sürdürülebilirlik anlayışı doğrultusunda korunması ve yaşatılmasını sağlayan, idari ve mali yeterliliği ve serbestliği olan, kendine özgü organları bulunan tüzel kişilikleri;

e) Tarihi Çarşı Meclisi: Tarihi Çarşı Yönetimin karar organıdır ve ilgili kanunda gösterilen esas ve usullere göre çarşılardaki seçmenler tarafından seçilmiş üyeleri;

f) Tarihi Çarşı Sakini: Tarihi çarşı içinde, bağımsız bölümlerde malik veya kiracı olarak ticarette bulanan gerçek veya tüzel kişileri,

g) Koruma Bölge Kurulu: Kültür (Mülga ibare: RG-5/1/2017-29939) (…) varlıklarını koruma bölge kurulunu, ifade eder.

İKİNCİ BÖLÜM

Korunma ve Planlanma

Tarihi Çarşının Korunmasına Dair Esaslar

Madde 3- Tarihi çarşı ve tarihi çarşıyla bütünlük gösteren alanların korunmasında, bu bölgelerin koruma amaçlı imar planlarında ve kentsel tasarım projelerinde aşağıdaki ilkeler esas alınır:

a) Tarihi çarşı ve tarihi çarşı ile bütünlük gösteren alanların bilinen, tanınmış ve karakteristik özelliklerinin korunması esastır. Bu bağlamda tarihi çarşı ve tarihi çarşıyla bütünlük gösteren alanların geçmişteki özellikleriyle uyum sağlayacak şekilde canlandırılması ve sürdürülmesi sağlanmalıdır.

b) Tarihi çarşı ve etkileşim geçiş sahasında bulunmayan fakat tarihi çarşı ile bütünlük gösteren alanların planlanmasında tarihi çarşının korunması ve söz konusu alanın kentle etkileşimi birlikte ele alınmalıdır.

c) Rant hedefli imar hareketlerinin önüne geçilmesi maksadıyla, tarihi çarşı ve etkileşim geçiş sahasında bulunmayan fakat tarihi çarşı ile bütünlük gösteren alanların planlanmasında düşük yoğunluklu kullanım esastır.

ç) Tarihi çarşının bilinen, tanınmış karakteristik özellikleriyle çelişen yer alan uyumsuz yapılaşma tespit edilir. Bahse söz konusu olan uyumsuz yapıların kullanımı, görünür niteliğinin rehabilite edilmesi için gerekli önlemler alınır.

d) Uyumsuz yapıların çevreye verdiği geri dönüşü mümkün olan tahribat ve zararlar kamu yararının üstünlüğü ilkesine dayanarak giderilir.

e) Tarihi çarşı ve tarihi çarşı ile bütünlük gösteren alanlarda ticari, sosyal ve turistik anlamda değer kaybı yaşayan bölgeler tespit edilmeli ve rehabilite olmaları sağlanmalıdır.

f) Tarihi çarşının geçmişteki özellikleriyle uyum sağlayacak şekilde canlandırılması maksadıyla tarihi çarşının geçmişi ile tanınmış, bilinen, karakteristik özelliklerini var eden ticari işletmelerin tarihi çarşı ve tarihi çarşı ile bütünlük gösteren alanlarda yer alması teşvik edilir. Söz konusu ticari işletmeler ticari işletme ruhsatından muaf tutulur.

g) Tarihi çarşılarda bulunan, tescilli yapılara eklenen veya yapının görünür niteliği ile renk, doku veya şekil bütünlüğünü bozan, yapının strüktürel ve konstrüksiyon bütünlüğünü etkileyen ek veya yapılar Koruma Bölge Kurulu tarafından tespit edilir, tarihi çarşının geçmişteki kullanımı ve planları göz önünde bulundurularak, gerekli ve elzem görüldüğü takdirde temizlenebilir. Temizleme için gerekli kamulaştırma işlemleri ilgili idarelerce yapılır.

ğ) Temizlenecek alanlarda yapılacak yenileme çalışmalarında önerilen yapılar mevcut tarihi çarşı doku bütünlüğünü bozmamalı ve cephe, strüktür gibi sistemlerinin çağdaş olması gerekmektedir. Bu yenileme çalışmalarında mevcut yeşil dokunun yapısı, sürdürülmesi, karakteristiği ve tarihi çarşının fiziksel dokusu esas alınır.

h) Tarihi çarşı veya tarihi çarşılarla bütünlük gösteren alanlardaki mevcut yeşil dokunun korunması ve sürdürülmesi esastır.

ı) Tarihi çarşıda bulunan, bir kısmı zarar görmüş ve eksilmiş tescilli bir yapının eksilen bölümüne ihtiyaç duyulan işlevlere karşılık gelecek çağdaş ekler yapılabilir.

i) Tarihi çarşılarda yer alan avlulu yapıların avlularının ve tarihi çarşı ile bütünlük gösteren alanların kullanımı kolaylaştıracak yarı açık gölgeli mekânların üretilmesi maksadıyla; zemine ve yapıya müdahale etmeyen, gerektiğinde sökülüp taşınabilecek, hafif prefabrik sistemlerle üretilmiş üst örtü sistemleri önerilebilir. Önerilecek üst örtülerin alanı, genişliği ve yüksekliği ilgili idarelerce belirlenir.

Tarihi Çarşının Kullanımı ve Planlamasına Dair Esaslar

Madde 4- Tarihi çarşı ve tarihi çarşıyla bütünlük gösteren alanların kullanımında, planlamasında, bu bölgelerin koruma amaçlı imar planlarında ve kentsel tasarım projelerinde aşağıdaki ilkeler esas alınır:

a) Tarihi çarşı ile bütünlük gösteren alanlarda bulunan kamusal alanlarda tarihi çarşıyı besleyecek nitelikte ihtiyaçları karşılayacak mekânsal çözümler var olan çevreye zarar vermeyecek şekilde üretilmelidir.

b) Tarihi çarşının ihtiyaçları göz önünde bulundurulup; gerekli görülürse turistik açıdan desteklenmesi maksadıyla tarihi çarşı ile bütünlük gösteren alanlarla ilişkilenen uygun mahallerde otel yerleri ayrılır.

c) Tarihi çarşıyla ilişkilenen ve tarihi çarşıya giriş niteliği sağlayabilecek kamusal alanlarda turizmi ve tanıtımı destekleyecek karşılama noktaları belirlenmeli ve var olan çevreye zarar vermeyecek nitelikte mekânsal çözümler üretilmelidir.

ç) Tarihi çarşının bilinen, tanınmış ve karakteristik özelliklerini korumak maksadıyla tarihi çarşının alışveriş ve ticaret işlevini yerine getirmesini engelleyici ticari işletme türleri tarihi çarşıda yer alamaz.

d) Tarihi çarşı ve tarihi çarşıyla bütünlük gösteren alanlardaki ticari işletme türleri tarihi çarşının bilinen, tanınmış ve karakteristik özellikleri göz önünde bulundurularak ilgili idarelerce kotalandırılır.

e) Tarihi çarşılarda bulunan yaya yolları veya çarşıyı çevreleyen araç yollarının kullanımına engel teşkil edecek uygulamaların önüne geçilir.

f) Tarihi çarşının doğal kullanımını kolaylaştırmak maksadıyla tarihi çarşı ve tarihi çarşı ile bütünlük gösteren alanlarda gerekli görülecek noktalarda yayalaştırma projeleri önerilmelidir.

g) Ulaşılabilirliğin sağlanması maksadıyla tarihi çarşı giriş çıkışları ve tarihi çarşıda yer alan taşınmaz kültür varlıklarının girişleri var olan çevreye zarar vermeyecek yöntemlerle engellilerin kullanımına uygun hale getirilmelidir.

ğ) Tarihi çarşının korunması ve sürdürülmesi maksadıyla kullanımı engelleyici nitelikte fiziksel yapıdaki aksaklıklar tarihi çarşı yönetimi tarafından belirlenir. Söz konusu aksaklıklar ilgili idareler tarafından ivedilikle çözülür.

h) Tarihi çarşıya ulaşımı beslemek maksadıyla tarihi çarşı ile bütünlük gösteren alanlarla ilişkilenen uygun mahallerde lüzumlu otopark yerleri ayrılır.

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

Tarihi Çarşılar Yönetim Organları, Görev, Yetki ve Sorumlulukları

Tarihi Çarşılar Yönetim Organları

Madde 5- Tarihi Çarşılar Meclisi, Tarihi Çarşılar Yönetim Kurulu ve Tarihi Çarşılar Denetim Kurulu, Tarihi Çarşıların Yönetim organlarıdır.

Tarihi Çarşılar Meclisi

Madde 6- Tarihi Çarşı Meclisi, tarihi çarşı yönetimin karar organıdır ve kanunlarda gösterilen esas ve usullere göre tarihi çarşı sakinleri tarafından seçilirler. Tarihi çarşı meclis üye sayısı en fazla 35 kişiden oluşur. Çarşı meclisinin üyeleri kültür bakanlığı (3 kişi), yerel yönetimler (3 kişi), valilik (3 kişi), konuyla ilgili sivil toplum kuruluşları (5 kişi), üniversiteler (5 kişi), oda temsilcileri (5 kişi) ve çarşı sakinlerinden (11 kişi) meydana gelir.

Tarihi Çarşı Meclis Başkanlık Divanı Çalışma Esasları

Madde 7- Tarihi Çarşı Meclisi, seçimlerin sonuçlanmasının ilanıyla birlikte 3’ncü gün kendiliğinden toplanır. Başkanlık divanı oluşturulana kadar meclise en yaşlı üye başkanlık eder. Meclis, bu toplantıda üyeleri arasından 1 meclis başkanı, 2 başkan vekilini ve 3 kâtip üyeyi altı ay için seçer. Altı aydan sonra seçilecek başkanlık divanı, yapılacak ilk seçimlere kadar görev yapar. Meclis başkanlık divanı seçimi konuyla ilgili yapılan ilk toplantı da tamamlanır.

Meclis başkanlığı ve başkanlık divanında boşalma olması durumunda, kalan süreyi tamamlamak üzere, yenisi seçilir. Toplantılarda Tarihi Çarşı Meclis başkanı, bulunmaması durumunda başkan vekilleri başkanlık eder. Meclis başkanı, meclis çalışmalarında düzeni sağlamakla yükümlüdür. Tarihi Çarşı Meclisi çalışmalarına ilişkin esas ve usuller İçişleri Bakanlığı tarafından çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir.

Tarihi Çarşı Meclis Toplantısı

Madde 8- Tarihi Çarşı Meclisi, her ayın ilk haftası belirlenen yerde ve zamanda planlanan gündem üzerine toplanır. Tarihi Çarşı Meclis görüşmeleri kâtip üyeler tarafından tutanak altına alınır. Bu tutanaklar başkan ve kâtip üyeler tarafından imzalanır. Toplantıda alınan tüm kararlar üç gün içinde üyelere ilan edilir. Gündemdeki konularla ilgili olarak tarihi çarşı meclis toplantılarına kamu kurum ve kuruluşlarının birim amirleri, ulusal ve uluslararası STK temsilcileri davet edilebilir ve bilgilerine başvurulabilir.

Tarihi Çarşı Meclis Toplantı ve Karar Yeter Sayısı

Madde 9- Tarihi Çarşı Meclisi, üye tam sayısının salt çoğunluğu ile toplanacağından her toplantı için karar yeter sayısı aranır. Toplantı da alınacak tüm kararlar salt çoğunluk ile alınır.

Meclisin toplanmasında, üye tam sayısının salt çoğunluğu sağlanamazsa başkan, en geç üç gün içinde tekrar toplanmak üzere gün ve saatini belirleyerek meclisi tatil eder. Yeterli çoğunluk yine sağlanamazsa toplantı, üye tam sayısının dörtte birinden az olmayan üyelerle birlikte yapılır.

Karar yeter sayısı, üye tam sayısının dörtte birinden az olamaz. Oylamalarda eşitlik çıkması durumunda oylama tekrarlanır, eşitliğin bozulmaması durumunda ilgili gündem maddesi tekrar görüşülmek ve oylanmak üzere bir sonra ki meclis toplantısına bırakılır.

Yapılacak tüm oylamalar işaretle veya ad okunarak gizli şekilde yapılır. Oy verme kabul, ret veya çekimser şeklinde gerçekleşir. Üyeler oylarını kendileri kullandıkları için vekâleten oy kullanmak yoktur.

Alınan kararlar, meclis başkanı ve kâtip üyeler tarafından imzalı tutanak haline alındıktan sonra üç gün içinde tüm üyelere dağıtılır.

Tarihi Çarşı Meclis Kararlarının Kesinleşmesi

Madde 10 – Tarihi Çarşı Meclisi tarafından alınan kararların tam metni ve ilgili tutanaklar 30 gün içinde Valiliğe gönderilmelidir. Valilik, alınan bu kararların hukuka uygun olup olmadığını inceler ve denetler. Olumsuz kararları gerekçeleriyle birlikte ve 30 gün içinde yeniden görüşülmesi için Tarihi Çarşı Meclisi’ne iade edebilir. Valiliğe gönderilmeyen ve onaylanmayan kararlar yürürlüğe girmez.

Kesinleşen tarihi çarşı meclis karar özetleri, en geç yedi gün içinde üyelere duyurulur.

Tarihi Çarşı Meclisinin Gündemi

Madde 11 – Tarihi Çarşı Meclis başkanı veya yönetim kurulunun salt çoğunluğu tarafından belirlenen gündem, tüm üyelere en az yedi gün önceden bildirilir. Tarihi Çarşı Meclisi üyelerinin isteği üzerine tarihi çarşılarla ilgili konuların gündeme alınması istenebilir. Konuların gündeme alınabilmesi salt çoğunlukla kabul edilebilir.

Tarihi Çarşı Meclisinin Görev ve Yetkileri

Madde 12- Tarihi Çarşı Meclisinin görev ve yetkileri şunlardır:

a) Tarihi çarşı yönetim kurulu üyelerini seçmek.

b) Tarihi Çarşı Yönetiminin yatırım ve çalışma programlarını, faaliyetlerini ve bünyesinde çalıştırdığı personelinin performans ölçütlerini görüşmek ve karara bağlamak.

c) Bütçe ve kesin hesabı planlamak, görüşmek ve kabul etmek, bütçe kalemleri içinde de arasında aktarma yapmak.

ç) Tarihi çarşı düzenine uygun yenileme planlamalarını ve bu kanunda belirtilen 3’üncü ve 4’üncü maddeler kapsamında görüşmek ve karara bağlamak.

d) Belirlenen bütçe kalemlerinde işletmeler ile Türk Ticaret Kanunu’na bağlı ortaklıklar kurulmasına veya bu ortaklıklardan ayrılmaya, personel çalıştırmaya, sermaye artışına ve gayrimenkul yatırım ortaklığı kurulmasına karar vermek.

e) Tarihi Çarşı yararına kullanılmak üzere her türlü taşınmaz mal alımına, satımına, tahsisine, tahsis şeklinin değiştirilmesine veya tahsisli bir taşınmazın kiraya verilmesine, kiralanmasına kiraya verme süresinin nasıl olacağı geçerli kanunlarla belirlenir.

f) Bütçede belirtilen kalemler ve rakamların dışına çıkmadan borçlanmaya karar vermek.

g) Tarihi Çarşı Yönetimi yatırımlarının kamu ve tarihi çarşı sakinlerinin yararına olacak şekilde yap-işlet veya yap-işlet-devret modeli ile yapılmasına, kurulan şirket, işletme ve her türlü iştiraklerin devredilmesine karar vermek.

ğ) İhtisas komisyonlarını ve bu komisyonlarda görev yapacak üyelerini seçmek.

h) Tarihi Çarşı Yönetimi tarafından çıkarılacak yönetmelikleri kabul etmek ve bu yönetmeliklerin uygulanmasını takip etmek.

ı) Yurt içindeki ve yurt dışındaki Tarihi Çarşılar ile karşılıklı işbirliği içinde olmak, kültürel çalışmaların yapılmasına karar vermek.

i) Her türlü ulusal ve uluslararası alanda kurulmuş ve kurulacak olan ve kendi amaçları doğrultusunda çalışmalar yapan birliklere katılmaya veya ayrılmaya karar vermek.

Tarihi Çarşı Yönetim Kurulu

Madde 13- Tarihi Çarşılar Yönetim Kurulu üye sayısı 7’si asıl, 7’si yedek olmak üzere toplam 14 kişidir. Tarihi Çarşı Meclisi tarafından seçilen yönetim kurulu üyelerinin görev süresi 3 yıldır ve bu görev için üst üste ancak 2 defa seçilebilirler. Görev süresi bitmeden herhangi bir nedenle üyelikleri sona eren kişilerin yerine, aldıkları oy sıralamasına göre yedek üyeler gelir. Yönetim kurulu üyeliğine seçilmiş olmak, kişilerin temsil ettikleri kurum ve kuruluşlardaki görevlerini sürdürmelerine engel teşkil etmez.

Tarihi Çarşı Yönetim Kurulu Görevleri ve Sorumlulukları

Madde 14- Tarihi Çarşılar Yönetim Kurulu koruma kanunları ile bu kanunun 3 ve 4’üncü maddelerine bağlı kalmak şartıyla görev ve sorumlulukları şunlardır:

a) Çarşının çevre düzeni plânı, yapıların korunması, gürültünün önlenmesi, sosyal hizmet ve yardımlar, binalarının yapım, bakım ve onarımı ile diğer ihtiyaçlarının karşılanmasına ilişkin hizmetleri,

b) İmar, yol, su, kanalizasyon, katı atık, çevre, acil yardım ve kurtarma, kültür, turizm, gençlik ve spor; çarşı esnafının desteklenmesi, peyzaj çalışmaları, ağaçlandırma, park ve bahçe tesisine ilişkin hizmetleri,

c) Hizmetlerin yerine getirilmesinde öncelik sırası, Çarşı idaresinin malî durumu, hizmetin ivediliği ve verildiği yerin ticari durumu dikkate alınarak belirlemek,

ç) Her türlü hizmeti esnafa ve vatandaşlara en yakın yerlerde ve en uygun yöntemlerle sunmak,

d) Hizmetlerin Tarihi Çarşı Sakinleri arasında bütünlük ve uyum içinde yürütülmesine yönelik koordinasyon çalışmalarını yapmak ya da yapılması için hizmet satın almaktır.

e) Kanunlarla verilen görev ve hizmetleri yerine getirebilmek için her türlü faaliyette bulunmak, gerçek ve tüzel kişilerin faaliyetleri için kanunlarda belirtilen izin ve ruhsatların alınması için Tarihi Çarşı Sakinlerine her konuda yardımcı olmak.

f) Kanunların Tarihi Çarşı Yönetimine verdiği yetki çerçevesinde yönetmelik çıkarmak, emir vermek, yasak koymak ve uygulaması