Beyin bizim beynimiz. Fakat bir beyni kafamızı döndürür gibi döndüremiyor, gözümüzü kırpar gibi kırpamıyoruz. Beynin içinde kas olmadığından ona hükmümüz zor geçiyor. Hatta beyin zaten vücudun kozmik odasıysa aslında bu iş nasıl oluyor? Mesela alışveriş yaparken beynin nasıl çalıştığını biliyor muyuz?

 

 

 

 

Silindirleri yağın içinde dönen makine

 

Bir çay bahçesinde oturduğumuzu düşünelim. Karşımızda oturan arkadaşımızla sohbet ederken garson çayımızı getiriyor. Siz de hem arkadaşınızı dinler ve ona laf yetiştirmeye çalışırken, birdenbire kolunuzun kahveye uzandığını fark ediyorsunuz. Bu kolun uzanması, elin kulpu bulup işaret parmağı ve başparmak yardımıyla o fincanı kulpundan tutarak kaldırması ve ağzınızın konuşmadığı bir ana denk getirerek sıvıyı fincanın eğilmesi vasıtasıyla dilinizi de yakmadan ağzınıza boşaltması ve o güzel çay tadının boğazınızdan aşağı akarken fincandaki kokunun burnunuz vasıtasıyla emilerek size keyif vermesi anı…

 

Bu hareketi bir robota yaptırmak için şu anki teknolojinin 2070li yılları beklemesi gerekeceği düşünülüyor. O halde her şeyden önce bu insan denen üstün robotun nasıl tıkır tıkır çalıştığını takdir etmeliyiz; sonra da tüm bu mekanizmayı çalıştıran beynimizin biz fark etmeksizin bilinçdışı çalışma şeklini biraz düşünmeliyiz. Biz bilmeden bu organımız başka neler yapıyor?

 

Dünyanın sekizinci harikası

 

Dünya çağında bir best-seller olan Incognito’nun yazarı David Eagleman’ın yeni kitabı Beyin, geçenlerde yayınlandı. Bay Eagleman nörobilim gibi karışık bir konuyu popüler bir seviyeye indirerek inceliyor ve bu konuda şöyle diyor: “Görme sistemim önümde duran fincanın yerini tam olarak belirleyebilmek için önce etrafı şöyle bir kolaçan ediyor. Ardından frontal korteksim sinyalleri motor kortekse gönderiyor. Burası fincanı kavrayabilmem için gövdem, kolum, önkolum ve ellerim devreye girecek kasların kasılmasını çok ayrıntılı bir şekilde koordine eden bölge. Fincana dokunduğumda fincanın ağırlığı, uzaydaki konumu, sıcaklığı, kulpunun kayganlığı gibi pek çok bilgi sinirler aracılığı ile beyne iletiliyor. Bu bilgi omurilikten beyne doğru aktıkça tamamlayıcı bilgiler de yeniden aşağıya doğru taşınıyor ve böylece çift yönlü bir yolda hızla akan trafiğe benzer bir sistem işlemeye başlıyor. Aşağıya taşınan bilginin ortaya çıkışı, Bazal Gangliyonlar, Beyincik, Genel Duyu Korteksi gibi isimlerle alan birçok beyin bölgesi arasındaki karmaşık dansın bir sonucu. Fincanı kaldırırken kullandığım kuvvet ve fincanı kavrayış kuvvetim üzerinde yapılan ayarlamalar için geçen süre, saniyenin kesirleri ölçüsünde. Yoğun beyinsel hesaplamalar ve geribildirimler sonucunda uzun bir kavis çizerek fincanı sarsmadan ve açısını bozmadan yukarı doğru kaldırabilmek için kaslarımda ayarlamalar yapıyorum. Bu mikro ölçekli ayarlamalar tüm yol boyunca devam ediyor. Dudaklarıma iyice yaklaşan fincana şimdi biraz eğim verebilirim; kendimi haşlamadan içinden bir miktar sıvı çekebileceğim kadar…” Bay Eagleman’a göre böylesi bir işin üstesinden gelecek bilgisayımsal gücü sağlamak, dünyanın en hızlı bilgisayarlarından düzinelercesini gerektiriyor.

 

Kısacası her şey yolunda gittiği sürece beynimizin bizim için bu kadar ince bir işçilikle çalıştığını fark etmiyoruz. Ama beyin adlı tıkır tıkır çalışan uşağımız, hizmetçimiz, rehberimiz, kaptanımız, refakatçimiz, genel müdürümüz bize konforlu bir hayat yaşatıyor.

 

Peki ya alışveriş konusu?

 

Yazının başında alışverişten bahsetmiştik. Mesela yazıda geçen “Beyin” adlı kitabı almak istiyorsunuz. O halde önce gözlerimiz bu bilgiyi okuduktan sonra bir sonraki cümlede kitabın nerede bulunabileceğini okuyacak. Kitabı D&R’dan almak mümkün; orada bulamazsak İdefix veya Babil Kitabevine de bakabiliriz. Evet şu an beyin nereye bakacağını öğrendi ama alım kararını verebilmesi için fiyatları karşılaştırması lazım. Ardından da fiyatı ucuzlatacak D&R indirim kuponu veya İdefix kupon kodu veya Babil indirim kodu bulunabilir mi ona bakacak. Kupon kodu varsa fiyat listelemesinde o kitabevini seçecek; kupon kodu yoksa fiyat sıralamasındaki en ucuz ve en hızlı teslimat parametrelerine göre karar verecek. Aslında algoritma basit ama beyin bu algoritmanın gereklerini size hiç haber vermeksizin robotik bir şekilde yerine getirecek. Bütün hesaplamalar tamamlandıktan sonra beyin sizi bilgisayar ekranınızın karşısına oturtup ilgili online mağazayı açacak ve eliniz cebinizdeki kredi kartına uzanacak.

Sonuçta kararları veren kişi siz misiniz yoksa içinizde yönetimi ele almış bir organınız mı sizin yerinize kararlar verip uyguluyor, bu konu tıp aleminde ve medikal çevrelerde yoğun şekilde tartışılıyor. Ama bilinen bir şey varsa o da beynimizin nöronlarının arasında hiç de tahmin etmediğimiz bir şeyin olması: Kendimizin.